H Μονή είναι κτισμένη πάνω στη θάλασσα, στη Β.Α. πλευρά του Αγίου Όρους. Ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αι. από τον μέγα
στρατοπεδάρχη Αλέξιο και τον αδελφό μέγα πριμικηριο Ιωαννη. Το Καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Σωτήριος
(6 Αυγούστου) και έχει τοιχογραφηθεί από τον Ναουσαιο αγιογράφο Ματθαίο Ιωαννη το 1854. Εκεί είναι θαμμένοι και οι δυο κτήτορες της Μονής.
Μετά την πτώση της αυτοκρατορίας, η
Μονή ενισχύεται οικονομικά από ηγεμόνες παραδουνάβιων χωρών. Το 1773 και πρόσφατα στα 1948, έγιναν δυο μεγάλες καταστρεπτικές πυρκαγιές Η Μονή Παντοκράτορος έχει συνολικά 15 παρεκκλήσια με σπουδαιότατο εκείνο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Από τα Κελλιά της Μονής ξεχωρίζουν του Ραβδούχου, πιθανώς του 10ου αι. και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που ονομάζεται 'Αξιον Εστι, απ' όπου και η ομώνυμη θαυματουργή εικόνα. Στη Μονή ανήκει και η Σκήτη του Προφήτη Ηλία. Το Καθολικό διαθέτει μια μεγάλη συλλογή φορητών εικόνων, εκκλησιαστικών σκευών και κειμηλίων. Από τα κειμήλια ξεχωρίζουν, ένας επιτάφιος, τμήμα της ασπίδας του Αγ. Μερκούριου και τεμάχια Τίμιου Ξύλου. Εκεί βρίσκετε η θαυματουργή εικόνα ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑ. Στη βιβλιοθήκη της Μονής φυλάσσονται 350 χειρόγραφα και πάνω από 3.500 βιβλία.
Ι. Μονή
Παντοκράτορος
